Ο χρόνος εισαγωγής στερεών τροφών στη βρεφική ηλικία έχει αποτελέσει αντικείμενο ερευνών και έχει συσχετισθεί με παράγοντες όπως η ανάπτυξη και η ψυχοκινητική εξέλιξη του βρέφους, η εμφάνιση αλλεργιών, λοιμώξεων και αυτοάνοσων νοσημάτων.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) συνιστά αποκλειστικό μητρικό θηλασμό για 6 μήνες και την εισαγωγή στερεών τροφών μετά. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας Ηπατολογίας και Διατροφής (ESPAGHAN) υποστηρίζει ότι η εισαγωγή στερεών τροφών μπορεί να γίνει και νωρίτερα, μεταξύ 4-6 μηνών, με ασφάλεια και χωρίς επιπτώσεις για την υγεία του βρέφους. Στη χώρα μας, οι περισσότεροι παιδίατροι συνιστούν την έναρξη συμπληρωματικής διατροφής στους 6 μήνες στα βρέφη με αποκλειστικό μητρικό θηλασμό και στους 4-6 μήνες στα μη θηλάζοντα βρέφη.
Το χρονικό διάστημα εισαγωγής στερεών τροφών στη διατροφή του βρέφους εξαρτάται όχι μόνο από την ηλικία, αλλά και από την ανάπτυξή του.
Πότε ένα βρέφος είναι έτοιμο να ξεκινήσει στερεές τροφές;
· Όταν κάθεται με υποστήριξη.
· Όταν στηρίζει καλά το κεφάλι και τον αυχένα.
· Όταν έχει εξαφανιστεί το αντανακλαστικό προβολής της γλώσσας κατά τη σίτιση.
· Όταν δείχνει ενδιαφέρον και για άλλα φαγητά και αναγνωρίζει το κουτάλι.
Εξάλλου, μεταξύ 5ου και 6ου μήνα της ζωής έχει ωριμάσει η λειτουργία πέψης και απορρόφησης θρεπτικών ουσιών από το έντερο και οι νεφροί μπορούν να ανταποκριθούν σε αυξημένα ωσμωτικά φορτία.
Ο χρόνος εισαγωγής στερεών τροφών έχει συσχετισθεί με την ανάπτυξη αλλεργιών. Ωστόσο, σύμφωνα με τις νεότερες οδηγίες η εισαγωγή στερεών τροφών σε παιδιά με αυξημένο κίνδυνο για αλλεργική νόσο πρέπει να γίνεται το ίδιο χρονικό διάστημα όπως στα παιδιά χαμηλού κινδύνου.
Η χορήγηση στερεών τροφών πριν από τους 4 μήνες ζωής σχετίζεται εξάλλου με κίνδυνο εισρόφησης λόγω νευρομυϊκής ανωριμότητας, καθώς επίσης και με παχυσαρκία στη μετέπειτα ζωή, καθώς δεν έχει αναπτυχθεί ακόμα το αίσθημα κορεσμού.
Οι κατάλληλες τροφές
Αυστηρές συστάσεις σχετικά με την επιλογή συγκεκριμένης τροφής ως πρώτης δεν υπάρχουν. Προτείνεται η έναρξη να γίνεται με ρύζι ή δημητριακά εμπλουτισμένα με σίδηρο. Ακολούθως προστίθενται αρχικά κρέας και μετά φρούτα και λαχανικά. Τονίζεται ότι η τροφή δεν πρέπει να χορηγείται με μπουκάλι, αλλά με κουτάλι.
Πρέπει να ακολουθούνται οι παρακάτω κανόνες:
· Τηρούνται αυστηρά οι κανόνες υγιεινής στην παρασκευή και συντήρηση του φαγητού.
· Τα σκεύη πλένονται καλά και με ειδικό για τα βρέφη απορρυπαντικό.
· Το βρέφος σιτίζεται καθισμένο σε καρέκλα φαγητού και πάντα υπό επίβλεψη.
· Τα τρόφιμα πρέπει να είναι πολτοποιημένα ως τους 8 μήνες και αργότερα λιωμένα με το πιρούνι. Παράλληλα, από τους 6-8 μήνες δίνεται στο βρέφος η ευκαιρία στην εκμάθηση της μάσησης με κατάλληλες μη αλεσμένες μαλακές τροφές υπό επίβλεψη, π.χ. μαλακά φρούτα, ψωμί, παιδικά μπισκότα, βραστή πατάτα κ.λπ.
· Αποφεύγονται μικρά, σκληρά ή στρογγυλά τρόφιμα, όπως ζαχαρωτά, καραμέλες, σταφύλια, ποπ κορν, ξηροί καρποί και λουκάνικα σε παιδιά κάτω των 3 ετών, καθώς ενέχουν τον κίνδυνο πνιγμονής.
· Τα τρόφιμα αρχικά χορηγούνται μεμονωμένα, ένα κάθε 3-4 μέρες, και στη συνέχεια σε συνδυασμούς.
· Στην ηλικία των 8 μηνών δίνεται στο βρέφος νερό με κύπελλο, ειδικό ποτηράκι, κουταλάκι ή καλαμάκι.
· Δεν βάζουμε αλάτι και ζάχαρη στο βρεφικό φαγητό.
· Δεν δίνουμε μέλι νωρίτερα από τους 12 μήνες.
· Αβγά εισάγονται μετά τον 8 μήνα, καλά βρασμένα.
· Φρέσκο γάλα εισάγεται μετά την ηλικία των 12 μηνών.
· Δεν στερούμε τα λιπαρά μέχρι την ηλικία των 2 ετών.
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται όταν ακολουθείται χορτοφαγική ή vegan δίαιτα, για να εξασφαλιστεί επαρκής πρόσληψη θρεπτικών συστατικών και ενέργειας στο βρέφος.
Μια νέα τάση
Μια νέα τάση που ήρθε από τις ΗΠΑ είναι το «baby led weaning», δηλαδή σίτιση καθοδηγούμενη από το βρέφος. Στη νέα αυτή μέθοδο ενθαρρύνεται από την αρχή η κατανάλωση ωμών ή μαγειρεμένων τροφών σε κομμάτια σχήματος και μεγέθους αρχικά της γροθιάς του, ώστε να μπορεί να τα χειριστεί. Το βρέφος είναι εκείνο που καθορίζει το είδος και την ποσότητα της τροφής που καταναλώνει, καθώς και τη διάρκεια του γεύματος. Το βρέφος πιάνει, επεξεργάζεται, πιπιλάει, γλύφει, γεύεται, μασάει και μετά καταπίνει τις τροφές, σε αντίθεση με την κλασική μέθοδο με το κουτάλι, όπου το βρέφος πρώτα μαθαίνει να καταπίνει και μετά να μασάει την τροφή.
Αρχικά εκφράστηκαν φόβοι σχετικά με αυξημένο κίνδυνο πνιγμονής και ελαττωμένης πρόσληψης θρεπτικών συστατικών. Ωστόσο, οι μέχρι τώρα μελέτες δείχνουν ότι τα βρέφη που ακολουθούν αυτόν τον τρόπο διατροφής έχουν μικρότερο κίνδυνο να γίνουν υπέρβαρα και υιοθετούν μελλοντικά περισσότερο υγιεινές διατροφικές συνήθειες.
Σχετικά με την ποικιλία στη διατροφή έχει παρατηρηθεί ότι όσο νωρίτερα εξοικειωθεί το παιδί με τροφές που αρχικά απεχθάνεται, όπως λαχανικά με πικρή γεύση, τόσο καλύτερα. Η τροφή πρέπει να χορηγείται στο παιδί 10-15 φορές μέχρι να γίνει αποδεκτή.
Το «responsive feeding»
Οι τελευταίες μελέτες υποστηρίζουν το «responsive feeding», δηλαδή τη σίτιση με βάση τη διάθεση του παιδιού. Οι γονείς πρέπει να αναγνωρίζουν τα σημεία πείνας και κορεσμού και να ανταποκρίνονται σε αυτά. Δεν πρέπει να πιέζουμε τα παιδιά να φάνε, ούτε χρησιμοποιούμε τη σίτιση για να επιτύχουμε την επιθυμητή συμπεριφορά. Η σίτιση πρέπει να γίνεται σε ευχάριστο περιβάλλον και με καλή και χαλαρή διάθεση, χωρίς βιασύνη. Δεν σιτίζουμε τα παιδιά μπροστά από την τηλεόραση. Καθόμαστε όλοι μαζί στο τραπέζι. Περιορίζουμε (δεν απαγορεύουμε) τα ανθυγιεινά σνακ.
Ο ρόλος των γονέων στην ανάπτυξη γευστικών προτιμήσεων και συμπεριφορών είναι σημαντικός. Στη βρεφική ηλικία καθορίζεται η διαιτητική συμπεριφορά και οι γευστικές προτιμήσεις. Τα παιδιά αναπτύσσονται μέσα από τη διαδικασία της μίμησης.
Αναπόφευκτα, λοιπόν, οι γονείς αποτελούν πρότυπα για τα παιδιά τους. Οι γονείς πρέπει να ακολουθούν οι ίδιοι ένα υγιεινό τρόπο διατροφής ώστε να προσπαθήσουν να τον εφαρμόσουν στα παιδιά τους.
