Οι παθήσεις του γόνατος στον ενήλικα είναι πολλές και ποικίλες αλλά θα μπορούσαν σχηματικά να διακριθούν σε δύο βασικές κατηγορίες. Τι πρέπει να ξέρετε για την οστεοαρθρίτιδα.
Η άρθρωση του γόνατος είναι το σημείο όπου το μηριαίο οστό συναντά την κνήμη. Το πέρας του κάθε οστού καλύπτεται με χόνδρο ο οποίος έχει απαλή και λεία επιφάνεια. Ο χόνδρος επιτρέπει στα άκρα των οστών να κινείται το ένα απέναντι στο άλλο σχεδόν χωρίς τριβή και απορροφά τους κραδασμούς.
Η άρθρωση του γόνατος έχει δύο επιπλέον κομμάτια «χόνδρου» τα οποία δρουν σαν αμορτισέρ, τους μηνίσκους, ενώ υπάρχουν τέσσερεις ισχυροί σύνδεσμοι που ενώνουν τα δύο οστά, οι πρόσθιος και οπίσθιος χιαστός και ο έσω και έξω πλάγιος σύνδεσμος. Η άρθρωση περιβάλλεται από μία μεμβράνη (υμένας) η οποία παράγει μια μικρή ποσότητα ενός παχύρρευστου υγρού (αρθρικό υγρό). Αυτό το υγρό βοηθάει στην θρέψη του χόνδρου και τον κρατάει λείο.
Ο αρθρικός υμένας έχει μια εξωτερική ανθεκτική στοιβάδα η οποία ονομάζεται αρθρικός θύλακος η οποία βοηθάει την άρθρωση στη στήριξή της. Η επιγονατίδα είναι ένα άλλο σημαντικό οστό που αποτελεί μέρος της άρθρωσης του γόνατος. Η κάτω επιφάνεια της επιγονατίδας επίσης καλύπτεται με αρθρικό χόνδρο. Η επιγονατίδα είναι προσδεδεμένη στους μύες του μηρού με έναν μεγάλο τένοντα, τον τένοντα του τετρακεφάλου και καθηλωμένη στο οστό της κνήμης διαμέσου του επιγονατιδικού τένοντα.
Οι παθήσεις του γόνατος στον ενήλικα είναι πολλές και ποικίλες αλλά θα μπορούσαν σχηματικά να διακριθούν σε δύο βασικές κατηγορίες, τις τραυματικές, δηλαδή αποτέλεσμα κάποιου τραυματισμού, και τις εκφυλιστικές, δηλαδή αποτέλεσμα εκφύλισης. Στις τραυματικές παθήσεις υπάγονται φυσικά τα κατάγματα, αλλά και οι ρήξεις των συνδέσμων ή των μηνίσκων, ενώ κύριος εκπρόσωπος της δεύτερης κατηγορίας είναι η οστεοαρθρίτιδα, για την οποία θα αναφερθούμε εκτενέστερα.
Η οστεοαρθρίτιδα είναι νόσος που μπορεί να προσβάλει όλες τις αρθρώσεις του σώματος, ενώ πολλές φορές αποκαλείται απλώς «αρθρίτιδα» ή «εκφυλιστική αρθρίτιδα». Όταν μία άρθρωση αναπτύσσει οστεοαρθρίτιδα, ο χόνδρος προοδευτικά τραχύνεται και λεπταίνει. Όσον αφορά στο γόνατο, αυτό μπορεί να συμβεί στην επιφάνεια της κυρίας άρθρωσης του γόνατος ή και στο χόνδρο της επιγονατίδας. Το υπό του χόνδρου οστούν (υποχόνδριο οστούν) αντιδρά με το να παχύνεται και να υφίσταται σκλήρυνση. Το οστό στα άκρα της άρθρωσης αποπλατύνεται και αυτό δημιουργεί τα λεγόμενα οστεόφυτα ή «άλατα». Ο υμένας διογκώνεται και μπορεί να παράγει περισσότερο αρθρικό υγρό το οποίο τότε προκαλεί το οίδημα της άρθρωσης, ή αλλιώς «ύδραρθρο». Οι μύες οι οποίοι κινούν την άρθρωση σταδιακά αδυνατίζουν και ατροφούν.
Η οστεοαρθρίτιδα είναι μια αργή διεργασία η οποία εξελίσσεται στην διάρκεια πολλών ετών. Στις περισσότερες περιπτώσεις υπάρχουν μόνο μικρές αλλαγές – αλλοιώσεις οι οποίες επηρεάζουν μόνο ένα μικρό τμήμα της άρθρωσης. Μερικές φορές ωστόσο η οστεοαρθρίτιδα μπορεί να είναι πολύ σοβαρή και εκτεταμένη. Στη βαριά οστεοαρθρίτιδα, ο αρθρικός χόνδρος μπορεί να γίνει τόσο λεπτός ώστε να μην καλύπτει πλέον το πεπαχυσμένο υποχόνδριο οστούν. Τα οστά εφάπτονται, τρίβονται το ένα με το άλλο και φθείρονται. Η απώλεια του χόνδρου, η φθορά του οστού και η υπερπλασία του οστού στις άκρες, όλα μαζί συνδυάζονται για να αλλάξουν το σχήμα της άρθρωσης. Η οστεοαρθρίτιδα του γόνατος συναντάται δυο φορές πιο συχνά στις γυναίκες από ότι στους άνδρες. Είναι συχνή σε υπέρβαρους στους οποίους είναι αυξημένες οι πιθανότητες να εξελιχθεί πιο γρήγορα. Οι τραυματισμοί ή τα κατάγματα του γόνατος συχνά οδηγούν σε οστεοαρθρίτιδα στην μετέπειτα ζωή. Μία συχνή αιτία είναι επίσης η ρήξη του μηνίσκου.
Η οστεοαρθρίτιδα του γόνατος επηρεάζει διαφορετικούς ανθρώπους με διαφορετικούς τρόπους. Κάποιοι άνθρωποι έχουν πρόβλημα μόνο με το ένα γόνατο, κάποιοι άλλοι και με τα δύο. Ο πόνος είναι το κύριο πρόβλημα για κάποιους, ενώ για άλλους το κύριο πρόβλημα είναι η δυσκολία στην βάδιση.
Σε κάποιους μπορεί να είναι στάσιμη για αρκετά χρόνια, ενώ σε κάποιους άλλους να επιδεινωθεί ταχέως. Οι ασθενείς συνήθως παραπονιούνται ότι το γόνατο τους πονάει ενώ μπορεί επίσης να είναι δύσκαμπτο. Μπορεί να είναι επώδυνο σε όλη την άρθρωση, σε ένα συγκεκριμένο σημείο, ή ο πόνος να χειροτερεύει μετά από μια συγκεκριμένη δραστηριότητα, ενώ συνήθως υφίεται με την ανάπαυση, Μπορεί η άρθρωση να είναι δύσκαμπτη το πρωί μετά την αφύπνιση και για μια βραχεία περίοδο μετά την ανάπαυση. Ο πόνος συνήθως ποικίλλει, υπάρχουν «καλές» και «κακές» μέρες χωρίς προφανή λόγο. Αλλαγές του καιρού μπορούν να προκαλέσουν διαφορές στον πόνο, π.χ. όταν έχει υγρασία. Όταν η αρθρίτιδα εξελιχθεί η κινητικότητα περιορίζεται. Το βάδισμα μικρών αποστάσεων ή η άνοδος και η κάθοδος κλιμάκων μπορεί να γίνει προβληματική. Μερικές φορές το γόνατο μπορεί να υποχωρήσει εξαιτίας των ατροφικών μυών του μηρού ή των χαλασμένων συνδέσμων.
Ο γιατρός στην κλινική εξέταση μπορεί να διαπιστώσει το οίδημα της άρθρωσης, τον κριγμό αυτής και να διαπιστώσει τον περιορισμό της κινητικότητας. Ψάχνει επίσης για ευαισθησία γύρω από την άρθρωση ή παρουσία υδράρθρου. Οι μύες είναι συνήθως ατροφικοί και αδύναμοι. Σε περιπτώσεις προχωρημένης οστεοαρθρίτιδας η άρθρωση αποκτά αστάθεια. Η απλή ακτινογραφία είναι η πιο χρήσιμη και απλή εξέταση για να επιβεβαιωθεί η οστεοαρθρίτιδα. Συνήθως θα δείξει ότι το διάστημα μεταξύ των δύο οστών έχει στενέψει, ή μπορεί να δείξει αλλοιώσεις στο οστό όπως «άλατα», δηλαδή οστεόφυτα. Παρ’ ότι η ακτινογραφία βοηθάει τη διάγνωση, δεν μπορεί να προβλέψει τη βαρύτητα των υποκειμενικών ενοχλημάτων του ασθενούς. Μια «κακή» ακτινογραφία με προχωρημένη οστεοαρθρίτιδα δεν σημαίνει απαραιτήτως πολύ πόνο ή αναπηρία, ενώ ασθενής με «καλή» ακτινογραφία με αρχόμενη αρθρίτιδα, μπορεί να έχει εντονότατα ενοχλήματα.
Ο γιατρός δεν μπορεί να προβλέψει την εξέλιξη της οστεοαρθρίτιδας και δεν υπάρχει ίαση για αυτήν. Αλλά υπάρχουν πολλές θεραπείες. Οι θεραπείες μπορούν να βοηθήσουν: 1. να ανακουφισθεί ο πόνος, 2. να μειωθεί η δυσκαμψία και 3. να επιβραδυνθεί η περαιτέρω καταστροφή της άρθρωσης. Προς το παρόν δεν υπάρχουν φάρμακα που να επηρεάζουν αποδεδειγμένα την εξέλιξη της οστεοαρθρίτιδας αλλά κάποια μπορούν να βοηθήσουν τα συμπτώματα αυτής. Παυσίπονα όπως η παρακεταμόλη και τα αντιφλεγμονώδη μπορούν να βοηθήσουν παροδικά τον πόνο και την δυσκαμψία. Μερικές φορές μια τοπική έγχυση σε ένα ευαίσθητο σημείο γύρω από το γόνατο είτε και μέσα στην άρθρωση, μπορεί να βοηθήσει.
Η αρθροσκόπηση του γόνατος μπορεί να βοηθήσει με την έκπλυση η οποία γίνεται και την αφαίρεση ελεύθερων σωμάτων χόνδρου ή τμημάτων μηνίσκου στη παροδική υποχώρηση των συμπτωμάτων αλλά δεν αποτελεί μόνιμη θεραπεία. Είναι όμως μια χειρουργική επέμβαση ήσσονος βαρύτητας. Η μόνιμη λύση για την οστεοαρθρίτιδα του γόνατος είναι η ολική αρθροπλαστική του γόνατος που είναι η αντικατάσταση της άρθρωσης με τεχνητή πρόθεση, και η οποία πλέον είναι μία πολύ επιτυχημένη επέμβαση ρουτίνας.
