Ο υπερθυρεοειδισμός προκαλείται από την αυξημένη κυκλοφορία στο αίμα των θυρεοειδικών ορμονών. Θυρεοτοξίκωση ονομάζεται το κλινικό σύνδρομο που εμφανίζεται από την έκθεση των διάφορων ιστών του σώματος σε υψηλά επίπεδα θυρεοειδικών ορμονών.
Ο υπερθυρεοειδισμός προκαλείται από την αυξημένη κυκλοφορία στο αίμα των θυρεοειδικών ορμονών. Θυρεοτοξίκωση ονομάζεται το κλινικό σύνδρομο που εμφανίζεται από την έκθεση των διάφορων ιστών του σώματος σε υψηλά επίπεδα θυρεοειδικών ορμονών.
Αιτιολογία-Παθογένεια
1. Υπερπαραγωγή θυρεοειδικών ορμονών (θυροξίνη, τριιωδοθυρονίνη) από το θυρεοειδή-Αυτόνομη υπερλειτουργία-Ενδογενής υπερθυρεοειδισμός.
Τοξική διάχυτη βρογχοκήλη (Νόσος Graves) Προκαλείται από την παρουσία αντισωμάτων τα οποία διεγείρουν το θυρεοειδή να υπερλειτουργήσει (Thyroid stimulating antibodies). Συχνά συνοδεύεται από θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια και εξόφθαλμο.
Εμφανίζεται συνήθως σε νεαρά άτομα (20-40 ετών).
Τοξικό αδένωμα Εμφανίζεται αρχικά σαν θερμός όζος στο σπινθηρογράφημα, ο οποίος μεγαλώνει σταδιακά και υπερλειτουργεί καταστέλοντας το υπόλοιπο θυρεοειδικό παρέγχυμα.
Εμφανίζεται σε ηλικίες συχνότερα άνω των 40 ετών.
Τοξική πολυοζώδης βρογχοκήλη Οφείλεται σε υπερλειτουργία περισσότερων του ενός θερμών όζων μιάς, επί σειράς ετών μη τοξικής πολυοζώδους βρογχοκήλης. Εμφανίζεται συχνότερα σε ηλικιωμένους.
2. Απελευθέρωση αυξημένων ποσών θυρεοειδικών ορμονών λόγω φλεγμονής του θυρεοειδή.
Υποξεία θυρεοειδίτιδα Συνοδεύεται από πυρετό και πόνο στην περιοχή του τραχήλου.
Υπερθυρεοειδική φάση της θυρεοειδίτιδας Hashimoto Διαρκεί λίγους μήνες, αποκαθιστάται η θυρεοειδική λειτουργία ή εμφανίζεται υποθυρεοειδισμός.
3. Εξωγενής-Φαρμακευτικός υπερθυρεοειδισμός.
Προκαλείται από υπερβολική δοσολογία θυροξίνης ή τριιωδοθυρονίνης για την αντιμετώπιση όζων του θυρεοειδούς.
4. Υπερθυρεοειδισμός από λήψη Ιωδίου Συνήθως προϋπάρχει κάποια μορφή θυρεοειδοπάθειας.
Προκαλείται από λήψη φαρμακευτικών σκευασμάτων που περιέχουν μεγάλη ποσότητα ιωδίου (αμιοδαρόνη, σκιαγραφικά μέσα γαι εξετάσεις, βιταμίνες, Lugol, Betadine, κ.α.).
5. Σπανιώτατα: Καρκίνωμα θυρεοειδούς, υποφυσιακό αδένωμα, σύνδρομο αντίστασης στις θυρεοειδικές ορμόνες, έκτοπος θυρεοειδικός ιστός.
Συμπτώματα-Κλινική εικόνα
Προκαλούνται από την αύξηση του βασικού μεταβολισμού, των καύσεων και του έργου της καρδιάς.*
- Υπερβολική εφίδρωση
- Αισθημα παλμών-Ταχυκαρδία-Ανοδος της αρτηριακής πίεσης
- Εντονη κόπωση ιδίως στην προσπάθεια
- Αύξηση της όρεξης
- Απώλεια βάρους
- Νευρικότητα-Λεπτός τρόμος άνω άκρων
- Μυική αδυναμία-Μείωση μυικής μάζας
- Δυσανεξία στη ζέστη, προτίμηση χαμηλών θερμοκρασιών
* Σε ηλικιωμένους προεξάρχουν συμτώματα από το κεντρικό νευρικό σύστημα όπως απάθεια, κατάθλιψη, διέγερση, σύγχιση και την καρδιά όπως αρρυθμία (κολπική μαρμαρυγή), καρδιακή ανεπάρκεια, στηθάγχη.
Εργαστηριακός έλεγχος
Η διάγνωση του υπερθυρεοειδισμού γίνεται με τη μέτρηση των επιπέδων των θυρεοειδικών ορμονών στο αίμα. Σε οριακές καταστάσεις χρήσιμοποιούνται είδικές δοκιμασίες. Ακολουθεί η διερεύνηση της αιτιολογίας του υπερθυρεοειδισμού, σημαντική για την θεραπεία και την πρόγνωση.
Χρήσιμες εξετάσεις είναι:
Ελεγχος στο αίμα των αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων ή και των ειδικών διεγερτικών.
Σπινθηρογράφημα θυρεοειδούς με ραδιενεργό ιώδιο ή τεχνήτιο.
Υπερηχογράφημα θυρεοειδούς.
Σε οφθαλμοπάθεια γίνεται υπερηχογράφημα, αξονική ή μαγνητική τομογραφία οφθαλμικών κόγχων.
Επιπλοκές
Θυρεοτοξική κρίση
- Βαρειά επιδείνωση όλων των συμπτωμάτων που χρήζει παρακολούθησης σε μονάδα εντατικής
- Πυρετός
- Σημαντική ταχυκαρδία-Αρρυθμία
- Υπέρταση-Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια
- Υπερκινησίες- Σύγχιση- Κώμα
- Ναυτία-Διάρροιες- Ικτερος
Επίδραση στα οστά
- Μείωση της οστικής πυκνότητας
Επίδραση στη γονιμότητα
Αυξημένη πιθανότητα αποβολής σε υπερθυρεοειδική έγκυο
Διαταραχή της έμμηνης ρύσης
Επίδραση στη καρδιά
Κυρίως σε ηλικιωμένους: καρδιακή ανεπάρκεια, έμφραγμα, αρρυθμίες
Θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια
Εμφανίζεται σε ασθενείς με Ν. Graves.
Κατατάσσεται σε διάφορα στάδια ανάλογα με τη βαρύτητα.
Συμπτώματα: Βάρος στα μάτια, οίδημα βλεφάρων, υπεραιμία επιπεφυκότων (κοκκίνισμα στα μάτια), ήπιο άλγος στις κινήσεις των ματιών, ξηροφθαλμία.
Στον εξόφθαλμο παρατηρείται πρόπτωση, λόγω πάχυνσης των οφθαλμικών μυών και του οπισθοβολβικού λίπους.
Εκτός της σωστής ρύθμισης της θυρεοειδικής λειτουργίας, μπορεί να χρειασθεί επικουρική αγωγή με διουρητικά, κορτιζόνη ή σωματοστατίνη (εξατομικεύεται ανάλογα του σταδίου της οφθαλμοπάθειας)
Θεραπεία
Α. Αντιμετώπιση υπερθυρεοειδισμού
Σε ενδογενή υπερθυρεοειδισμό ή υπερθυρεοειδισμό από λήψη ιωδίου:
- Χορήγηση αντιθυρεοειδικών φαρμάκων που αναστέλλουν την παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών (μεθιμαζόλη, καρβιμαζόλη, προπυλθειουρακίλη).
- Χορήγηση αναστολέων των β-υποδοχέων (προπανολόλη κ.α.) επικουρικά για τη μείωση των συμπτωμάτων από το καρδιαγγειακό.
Σε θυρεοειδίτιδες:
Χορήγηση αναστολέων των β-υποδοχέων
Β. Τελική θεραπεία
Μόνο φαρμακευτική σε Ν.Graves (1.5 έτη και άνω). Υπάρχει πιθανότητα υποτροπής.
Λήψη ραδιενεργού ιωδίου.
Σχεδόν ολική χειρουργική αφαίρεση του θυρεοειδή.
Η επιλογή εξατομικεύεται αναλόγως της μορφής του υπερθυρεοειδισμού, της ηλικίας, του βαθμού της διόγκωσης του θυρεοειδή, της γενικής κατάστασης της υγείας του ασθενή.
Γ. Παρενέργειες αντιθυρεοειδικών φαρμάκων
Προσοχή στον τακτικό έλεγχο των θυρεοειδικών ορμονών κατά τη διάρκεια της θεραπείας για τον καθορισμό της σωστής δόσης της αγωγής.
Ελεγχος συχνά των ηπατικών ενζύμων και των λευκών αιμοσφαιρίων (απαραίτητα σε πυρετό ή κυνάγχη).
Ειδικά επί λευκοπενίας (πτώση λευκών αιμοσφαιρίων και κυρίως των οθδετερόφιλων) συνιστάται διακοπή των φαρμάκων και άμεση επικοινωνία με τον ενδοκρινολόγο.
Ομάδες με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης υπερθυρεοειδισμού
- Συγγενείς ατόμων με υπερθυρεοειδισμό αυτοάνοσης αιτιολογίας (Ν.Graves)
- Περίοδος εγκυμοσύνης – λοχείας έως και 1 έτος από τον τοκετό
- Ασθενείς που λαμβάνουν μεγάλες ποσότητες ιωδίου για εξετάσεις (π.χ. πυελογραφία), έως και 6 μήνες μετά από τη λήψη
- Ασθενείς με ταχυαρυθμίες που λαμβάνουν αμιοδαρόνη (Angoron)
Πηγές: Basic and Clinic Endocrinology, 4th edition, Baxter and Greenspan Clinical Endocrinology Update, Syllabus, 1998
